Šar planina, ili kako je zovu – carska planina, po mnogima je najlepša planina Srbije. Pruža se u pravcu jugozapad – severoistok dužinom od 85 km i širinom od 30 km. Trideset vrhova nadvisuje 2.500 metara. Ogranci ovog venca Ošiljak, Ostrovica i Kodža Balkan šire se na plodne doline na secerozapadu Makedonije i jugozapadu Kosova i Metohije.
Površina od oko 39.000 hektara zaštićena je kao nacionalni park 1993. (najmlađi u našoj zemlji), a planirano je prođirenje zaštite na preko 90.000 hektara. Tu je zabeleženo oko 330 endemskih vtsta od kojih je 20 prisutno isključivo na Šari. Među njima su hajdučica kralja Aleksandra, šarski karanfilčić i šafran. Brojni su i objekti kulturne baštine, od kojih najznačajniji potiču iz srednjeg veka.
Od izvora tri putića
Na Drmanskoj glavi, najvišem vrhu Crneljove, vode Šar-planine razlivaju se na tri strane. Taj hidrografski čvor Balkanskog poluostrva šalje vode na jadransko, egejsko i crnomorsko slivno područje. Sa Drmanske glave vode preko Crneljove otiču prema severu Ragitskom rekom u Sitnicu i u sliv Crnog mora. Prema zapadu vode Bužaljskom rekom teku preko Topluge u Beli Drim koji prima Prizrensku Bistricu i gradi sliv Jadranskog mora. Prema jugu se sliva Drmanska reka koja se preko Nerodmike i Lepenca uliva u Vardar i Egejsko more.
Prizrenska Bistrica je najzanimljiva reka na Šar-planini. Izvire iz Golemskog jezera podno vrha Košutnjaka na visini od 2.415m. Kroz provaliju Provalac obrušava se ka Duvskoj klisuri i posle pada od više od 2.000m uliva se u Beli Drim. Na putu prihvata pritoke i pravi brojne slapove i vodopade.
Vode s kosmetske strane planine koje reke ne odnesu zadržavaju se u 70 glacijalnih jezera, koja narod poetično naziva gorske oči. Po lepoti se izdvaja Jažinačko jezero s endemskim zajednicama molike i gorske ruže. Ovo jezero je i izvorište Suve reke, za koju je vezana zanimljiva legenda. Naime, Suva reka ponire na mestu Gine-voda. Tu je nekad čuvao ovce siromašni pastir. Jednoga dana u ponor mu upade svirala. Pojavi se na izvoru gde je pronađe njegova sestra. Promućurni pastir reši da iskoristi tajnu koju mu svirala otkri, pa poče da krade ovce od gazde i baca ih u ponor. Na izvoru ih spremno dočekivaše njegova sestra. Kada gazda shvati zašto mu se stado osipa odseče pastiru glavu i baci je u ponor. Gore na izvoru glavu dočeka žalobna sestra i zakuka: „O ljuta glavo!“ Tako ponor dobi ime Gine-voda, a izvor u podnožju Ljutoglav.
Lep prizor čine i rečni kanjoni koje su bujične vode usekle u kamenu. Duvska klisura je zaštićeno područje. Na njenim krečnjačkim stenama raste srpska ramonda. Deo nacionalnog parka je i klisura Rusenice, u čijim je stenovitim delovima utočište pronašao i Ris.
Carskom lepotom i cara opčinila
Između impresivnih visova Šar-planine i njenih ogranaka Ošljaka, Kodža Balkana, Jezerske i Žar-planine ugnezdila se i Sirinićka župa. Ovaj kraj se pominje u povelji cara Dušana, kojom ga on proglašava posedom Hilandara. Sirinićka župa admninistrativno pripada opštini Štrpce i povezana je dolinom Lepenca s regionalnim saobraćajnicama (Uroševac), a preko prevoja Prevalac sa susednom Sredačkom župom (Prizren).
Kroz istoriju na Šar-planini je izgrađeno više od trideset crkava i manastira, od kojih je svakako najznačajnija zadužbina cara Dušana, utvrđenje Višegrad i manastir Sveti arhanđeli u Sredačkoj župi, u kanjonu Prizrenske Bistrice. Ovo je još jedan od razloga zbog kojih Šaru nazivaju carska planina. Manastirski kompleks čine ruševine Crkve Svetih arhanđela, Crkve svetog Nikole, trpezarije i konaka podignutih između 1343. i 1352. godine. Crkva, koja je trebalo da bude carska grobnica, sagrađena je od crvenog i belog mermera, a pod je ukrašen belim i plavim pločama. Manastir je razoren u 16. veku. Kovčeg s moštima cara Dušana danas se nalazi u Crkvi svetog Marka u Beogradu. Kulturna baština koja je sačuvana ili obnovljena posle turskog perioda u velikoj meri je uništena u periodu 1999-2005. godine.
Iako je Šar-planina jedini nacionalni park u Srbiji u kojem se ulaz naplaćuje, dolazak u ove predele za ljudski duh je izuzetno okrepljujuće iskustvo.
Čuvari šarskih stada
U selima pod Šarom ljudi i danas pripovedaju o pastiru Sinadinu i njegovim psima, zahvaljujući kojima su Sinadinova stada bila najbezbednija na planini. Priča se da su ti psi jednom napali tursku vojsku koja je prolazila planinom. Na oštru Sinadinovu komandu psi su se ukopali u mestu. Turski predvodnik bio je zadivljen Sinadinovim umećem i poželeo je takvog komandanta u svojoj vojsci. Dečaka pastira su poturčili i on je s vremenom izrastao u zloglasnog Sinan-pašu. Ne zna se zasigurno da li je baš on razorio Dušanove svete arhangele, ali je sigurno da je od kamena Dušanove zadužbine načinjena Sinan-pašina džamija u Prizrenu.
3. KOMENTARI