Nedaleko od Niša u pećini Mala Balanica otkriven je jedan od najstarijih fosila u Evropi. U pitanju je fosilna vilica označena sa BH-1 što je skraćeno za Balanica hominin 1.
Pećina Mala Balanica nalazi se na južnoj padini Svrljiških planina u blizini izlaza iz Sićevačke klisure. Duga je 25 metara, široka 8 i visoka 2,8 metara. Stene koje se u njoj nalaze potiču iz perioda jure i krede, dok se njeno dno sastoji od slojeva krečnjaka, šljunka, gline i peska. U njenoj blizini je ulaz u pećinu Belika Balanica sa kojom gradi zajednički pećinski kompleks. Velika i Mala Balanica, zajedno sa pećinom Pešturina čine pravo blago jer se veruje da se u njima još mnogo toga može pronaći.
Fosilna vilica otkrivena je na dubini od 1,5 metra od sadašnjeg pećinskog tla. U pitanju je 6,7 cm dug fragment donje vilice. Na osnovu ovog fragmenta zaključeno je da je pripadao mladoj odrasloj osobi čiji pol još uvek nije poznat.
Pomoću novije tehnologije utvrđeno je da je fosil star najmanje 397.000 godina ali i da je verovatno stariji od 525.000 godina što ga svrstava među najstarije evropske fosile srednjepleistocenskih hominida. Tačnije, u Evropi su pronađena samo dva fosila starija od BH-1.
Osim fosilne vilice u ovoj pećini pronađeni su ostaci uglja, životinjskih kostiju i zuba i kameno oruđe. Ovi nalazi su od velikog značaja za ceo svet, pogotovo fosilna vilica koja omogućava da se shvati tok evolucije čoveka. Upravo zbog toga Mala Balanica je značajno nalazište u Evropi.
Treći najstariji artefakt pronađen slučajno
Do ovih otkrića je došlo sasvim slučajno kada je 2002. godine krenulo istraživanje i rekonstruisanje za izgradnju trase puta Niš – Dimitrovgrad. U tom momentu pećina je bila skroz zarasla i puna oštećenja za koja se veruje da su nastala od ljudi koji su tragali za blagom. Pronađeni su ostaci vatrišta i drugi tragovi ljudskog boravka koji ukajuzu na su ti ljudi bili lovci.
Odmah se videlo da su ostaci stari i pretpostavljalo se da pripadaju kulturi „neandertalca“. Tek kasnija istraživanja pokazala su da su stariji i mnogo više.
3. KOMENTARI