Fruška gora, 80 km duga i 15 km široka planina u severnom Sremu, preprečila je put moćnom dunavu koji ju je pomirljivo zaobišao na istok čak do Slankamena. Najviša tačka planine je 538 m visok Crveni Čot u centralnom delu masiva. Istočni deo planine krasi nešto niži Iriški venac. Visovi iznad tri stotine metara i severne padine obrasli su šumom, pre svega bukovom, hrastovom, bagremovom i lipovom. Tu se nalazi jedno od najvećih područja u Evropi pod lipovom šumom. Južne i istočne padine obrasle su voćnjacima i vinogradima, koji rađaju još od vremena Rimske imperije. Najlepši deo planine, na površini od oko 25.000 hektara, 1960. godine proglašen je za nacionalni park.
Smatra se da je Fruška gora svojevremeno povezivala slavonske i šumadijske planine. O njenoj starosti najrečitije govori geološki sastav. U građi planine ima materijala iz svih geoloških perioda Zemljine istorije, a kao glazura došla je fosilna fauna Panonskog mora, u kojem je Fruška gora bila samo majušno ostrvo.
Nabujala gora
Šume čine 90 odsto zaštićene površine parka. Od oko 1.500 biljnih vrsta, više od 40 su prirodna retkost u Srbiji. Osobenost Fruške gore su velika sasa, tatarsko zelje, lovorasti jeremičak i orhideje, kojih ima 30 vrsta, a 18 ih je značajno u svetskim razmerama. Približno 400 vrsta gljiva uspeva u šumama, na pašnjacima, livadama i ritovima Fruške gore. Tu su nedaleko cenjene lisičarke, vrganji, smrčci i bukovače, ali i smrtonosno otrovne zelene pupavke i panterovke. Znatiželjnici, ipak, najradije tragaju za gljivama nesvakidašnjeg izgleda – ptičijim gnezdom, đavoljim prstima, babinim uvetom ili strškom, iako od njih nema naročite koristi, ali deluju egzotično. Vodeni tokovi na Fruškoj gori relativno su kratki i periodični. U novije vreme uglavnom su zaprečeni, tako da je planina dobila pravu nisku od desetak jezera. Posebno je zanimljivo jezero u Ledincima, koje je nastalo tako što je stari kamenolom ispunila voda.
Malo mesto za velike knjige
Preko prevoja Banstol i fruškogorskog vrha Iriški venac prelazi put koji spaja Beograd sa Novim Sadom. Ova dva mesta povezana su i prugom, na kojoj se nalazi staro naselje Čortanovci, kao i Sremski Karlovci, malo mesto o kom bi mogle da se napišu velike knjige. U Karlovcima je osnovana prva srpska gimnazija. Tu je proglašena Srpska Vojvodina, a Karlovci su bili i sedište srpskih partijarha. Upravo su se tu velike sile 1699. godine prvi put sastale da bi skovale planove o budućnosti Evrope. Nešto dalje od centra ovoga grada ispod Magarčevog brega, nalazi se Kapela mira. Centar varoši ispred Saborne crkve obeležava česma Četiri lava. Tu se okuplja najviše sveta, pogotovo mlađeg. Postoji predanje da se svaka devojka koja popije vodu sa ove česme ubrzo uda i zauvek ostaje u Karlovcima. Na Fruškoj Gori nalazi se šezdesetak naselja, veliki broj izletišta, odmarališta i planinarskih domova. Vrdnik i stari Slankamen su poznata banjska mesta, a u Sremskoj Kamenici je otvorena bolnica za kardiovaskularna oboljenja.
Srpska sveta gora
Još je austrijski putopisac Feliks Kanic zapazio da je lakše zamisliti mađarsku pustu bez čarde nego srpsku planinu bez manastira. Na Fruškoj Gori ima ih 16, a u Kanicovo vreme verovatno ih je bilo i više. Prve manastire, prema predanju, osnovao je sveti Sava, ali je sasvim izvesno da ih je gradio kralj Dragutin. Posle propasti despotovine Đurđa Brankovića Fruška gora postaje važna u istoriji srpskog naroda. U 16. veku, prema turskim izvorima, na njoj je bilo 35 manastira. Česti ratovi Austrije i Turske, u kojima su se smenjivale pobede i porazi obe strane, primoravali su srpsko stanovništvo na seobe preko Save i Dunava. Monasi koji su bežali pred turskim zulumom našli su utočište u opustelim ili popaljenim bogomoljama na Fruškoj gori.
Manastirsku crkvu u Vrdniku, posvećenu svetom Jovanu, podigao je, po predanju, srpski knez Lazar. U opustelu crkvu posle Velike seobe 1697. godine dolaze monasi iz Ravanice. Oni je obnavljaju i u nju pohranjuju mošti kneza Lazara. Crkvu posvećuju vaznesenju gospodnjem, a manastir od tada nazivaju sremska Ravanica.
I opusteli manastir Mala Remeta, zadužbinu kralja Dragutina, obnovili su izbegli monasi, ali oni iz manastira Rača kraj Drine. Kaluđeri iz Rače ponovo su podigli i manastir Beočin. Grgeteg je osnovao 1471. godine despot Vuk Branković-Grgurović, u narodu poznat kao Zmaj Ognjeni Vuk.
Grgeteg – blago Fruške gore
Grgeteg je tokom Drugog svetskog rata spalljen. Njegova crkva je dugo obnavljana i tek nedavno je podignut novi zvonik. Na Fruškoj gori nalaze se i manastiri Novo Hopovo, Staro Hopovo, Đipša, Jazak, Kuveždin, Petkovica, Pribina glava, Rakovac, Velika Remeta, Šišatovac i, svakako najzačajniji – Krušedol. Potonji manastir podigao je 1514. godine vladika Maksim, unuk despota Đurđa Smederevca, uz pomoć vlaškog vojvode Jovana Besarbe. Krušedol je bio sedište Sremske eparhije i samim tim duhovni i kulturni centar Srba u Vojvodini. U manastirskoj crkvi sahranjeni su srpski kralj Milan Obrenović, kneginja Ljubica, patrijarsi Arsenije 3. Čarnojević i Arsenije 4. Jovanović Šakabenta.
Vojvođanska planina posetiocima nudi dobro markirane pešačke staze, te nije čudo što je puna izletnika. U Vrdniku se nalaze otvoreni i zatvoreni bazen sa termalnom vodom, koja dobro prija posle duge šetnje. Posete manastirima, Brankovom grobu na Stražilovu i drugim spomenicima prohujalih vremena duhovno i kulturno obogaćuju. Da biste doživeli potpun gastronomski užitak, posetite etnorestorane u okolnim salašima i varošicama Irig, Vrdnik i Sremski Karlovci.
3. KOMENTARI